حقایقی ناگفته از نفتکش سانچی و دیگر تانکرهای غول پیکر

با غرق شدن نفتکش سانچی بار دیگر ایران به عزا نشست. زبانه های آتش و دود خاطره ی تلخ پلاسکو را زنده کرد. اکنون خانواده ی ۳۰ نفر ایرانی و تمام کشور در عزای این مصیبت است. البته مثل حادثه ی پلاسکو سؤالات بیشماری وجود دارد که ذهن مردم را به خود درگیر کرده است. سؤالاتی که شاید اکنون جواب منطقی برای آن یافت نشود. در این مطلب با بامیلو بلاگ همراه باشید.

از نفتکش سانچی و پرچم مصلحتی بیشتر بدانید

ام‌ وی سانچی (MV Sanchi) تانکر نفت کش ایرانی بود که در سال ۲۰۰۸ توسط کره جنوبی به مالکیت شرکت برایت شیپینگ (Bright Shipping Ltd) ساخته شد. این تانکر تابحال با نامهای متفاوتی فعالیت کرده است. سامان (Saman)، سپید (Sepid)، گاردنیا (Gardenia) و سی هورس (Seahorse) از نامهای قبلی سانچی بودند. اداره ی این تانکر در اختیار شرکت ملی نفت‌کش ایران (National Iranian Tanker Company) بود.

سانچی به جای پرچم ایران یا حتی پرچم کره جنوبی با پرچم پاناما تردد می کرد. البته این مسأله ارتباطی به بحث تحریم های بین المللی و دور زدن تحریم ها نداشت. این مسأله توسط کشورهای بزرگ نیز اتفاق می افتد. دلیل آن نیز بحث تجارت و رقابت اقتصادی در آبهای بین المللی است. هزینه های کمتر اداری ثبت کشتی و البته نگهداری آن باعث شده که بیشتر کشورها (بیش از ۷۰ درصد) از این رویه تبعیت کنند. این مسأله در تجارت بین المللی «پرچم مصلحتی» (Flag of convenience) خوانده می شود.

هزینه ی پایین ثبت، مالیات اندک، هزینه ی پایین استخدام خدمه و نظارت حدأقل از جمله مواردی است که کشورهای صاحب کشتی های غول پیکر را به استفاده از پرچم مصلحتی ترغیب می کند.

اگر می خواهید بیشتر در مورد حادثه پلاسکو بدانید مطلب پلاسکو گوشه ای از حماسه آفرینی قهرمانان را مطالعه کنید. (مدت زمان تقریبی مطالعه: یک الی دو دقیقه)

پلاسکو تنها گوشه‌ای از حماسه‌ آفرینی قهرمانان واقعی ما بود

چه بر سر سانچی آمد؟

معما ساده به نظر می رسد اما وقتی به ابهامات دقت می کنیم کلاف سردرگمی است که سر و ته آن مشخص نیست.

چطور چینی ها از کشتی کریستال نجات پیدا کردند اما خدمه ی ایرانی همگی قربانی شدند؟ چطور در آبهای به این بزرگی و در روزی که خبری از توفان و مه نبوده، این دو کشتی با هم برخورد کرده اند؟ چطور اقدامات ایمنی برای مقابله با این اوضاع پیش بینی نشده است؟ چرا اجازه ی مصاحبه با کارکنان کشتی کریستال به نمایندگان ایران داده نشد؟

سؤالاتی که شاید با رمزگشایی جعبه سیاه سانچی تا حدودی پاسخ داده شوند. بدون شک خانواده ی این عزیزان به این زودی نمی توانند غم این حادثه را فراموش کنند؛ غمی که تمام ایران را فراگرفته است.

ساکنان و محتویات سانچی

سانچی با طول ۲۷۴ متر و وزن ۱۶۴ هزار تن حامل میعانات گازی از بندر عسلویه به سمت بندر دایسان (Daesan) کره جنوبی در حرکت بود. سانچی در نزدیکی شانگهای با کشتی فله‌بر چینی کریستال (CF Crystal) با وزن ۷۶ هزار تن و طول ۲۲۵ متر برخورد نمود. کریستال حامل غله بود و با پرچم هنگ کنگ حرکت می کرد.

این برخورد و انفجار اولیه در نهایت به بخش اعظم کشتی سرایت کرده و باعث از دست رفتن جان ۳۰ نفر ایرانی و ۲ نفر بنگلادشی شد. ارزش مادی سانچی حدود ۷۰ میلیون دلار برآورد می شود.

حقایقی ناگفته از تانکرهای غول پیکر

با اینکه حادثه ی اخیر اوقات همه ی ما را تلخ کرد اما دنیای کشتی های غول پیکر همیشه هم تلخ نیست. حقایق جذابی در مورد آنها وجود دارد که اطلاع از آن خالی از لطف نخواهد بود.

• اولین کشتی تفریحی بر اساس تانکرها

یک شرکت اتریشی اقدام به ساخت کشتی تفریحی در اندازه های یک تانکر سوئزگذر (Suezmax) کرده است. طرح مفهومی این کشتی إماره (Imara) نام دارد و طول آن ۲۸۰ متر خواهد بود.

تانکر سوئزگذر رده ای از تانکرهاست که توان عبور از کانال سوئز (Suez Canal) در حالت بارگیری را داشته باشد. سوئزگذرها قابلیت حمل یک میلیون بشکه مایعات را دارند.

ایمارا بزرگترین کشتی تفریحی جهان خواهد شد و دارای ۳ بالگردنشین، درختان نخل و سینمای خصوصی خواهد بود. امکانات رفاهی باورنکردنی دیگری نیز همچون رستوران، محل برگزاری کنسرت و حتی خودروهای برقی برای حمل سرنشینان در داخل کشتی در نظر گرفته شده است.

• پروژه طلای سیاه

تصور کنید که بتوان یک تانکر نفت کش بسیار بزرگ و قدیمی را به یک تفرجگاه تبدیل کرد. گروهی از مهندسان چنین ایده ای را در سر دارند. آنها می خواهند که یک تانکر نفت کش قدیمی را در کنار ساحل به یک محل تفریحی بزرگ تبدیل کنند.

نکته ی جالب این است که بخشی از کشتی برای عبور و مرور خودروها داخل بدنه طراحی شده است. به این صورت که پلی که بخشی از ساحل را به بخش دیگر ارتباط می دهد از داخل کشتی عبور می کند.

• بزرگترین تانکر ساخته شده جهان

سی‌وایز غول‌پیکر (Seawise Giant) بزرگترین تانکر ساخته شده تا به امروز محسوب می شود. این تانکر حتی از ساختمان امپایر استیت (Empire State) نیز بزرگتر بود. سی‌وایز در سال ۱۹۷۹ توسط صنایع سنگین سومیتومو (Sumitomo Heavy Industries) در ژاپن ساخته شد.

تناژ وزن مرده (Deadweight tonnage) این تانکر ۵۶۴٫۷۶۳ کیلوگرم و طول آن ۴۵۸ متر بود. به دلیل این اندازه ی غول آسا، قادر به عبور از کانال های پاناما و سوئز نبود. سی‌وایز غول‌پیکر طی جنگ ایران و عراق غرق شد اما بعدها دوباره از آب بیرون کشیده شد. سی‌وایز سال های انتهای عمر خود را به عنوان یک انبار شناور در سواحل قطر خلیق فارس سپری کرد. این تانکر بزرگ در سال ۲۰۱۰ پس از ۳۱ سال خدمت اوراق گردید.

• فرآیند بازیافت تانکرها

بدون شک حجم غول آسای این تانکرها برای بازیافت و چرخه ی اقتصادی اهمیت ویژه ای دارد. با این وجود بازیافت تانکری که سال ها مشغول حمل نفت خام یا حتی مواد شیمیایی بوده، بسیار خطرناک است.

بازیافت کشتی ها باید طبق اصول کنترل شده و فرآیند بسیار دقیقی صورت بگیرد. این عمل خطرناک و کثیف، عمدتاً در کشورهای بنگلادش، هند و پاکستان انجام می شود. یکی از خطرناک ترین صنایع موجود در جهان بازیافت این کشتی هاست. حجم عمده ی مواد سمی و شیمیایی موجود در این کشتی ها چنین شرایطی را پدید آورده است.

با غرق شدن سانچی، جدای از نفت خام موجود در آن، دیگر نگرانی ها از این دست نیز گریبان گیر محیط زیست خواهد بود. بدون شک جدای از خسارات جانی و مالی این قضیه، بحث آلودگی محیط زیست در درازمدت مطرح است. محیط زیستی که امروز بیش از هر زمان دیگری از سوی انسان مورد هجوم قرار می گیرد.

• فاجعه مرگبار اکسون والدز

هنگامی که چنین هیولاهای غول پیکر حاوی نفت خام و مواد شیمیایی بر روی آب در حال حرکت باشند همواره خطرات بزرگی محیط زیست را تهدید می کند. ۲۴ مارس ۱۹۸۹ (۴ فروردین ۱۳۶۸) یکی از بزرگترین فجایع زیست محیطی به وقوع پیوست. تانکر غول پیکر اکسون والدز (Exxon Valdez) در آلاسکا به گل نشست و حدود ۱۱ تا ۳۸ میلیون گالن نفت خام وارد دریا شد. با این میزان نفت می توان معادل ۱۲۵ استخر المپیک را پر نمود.

فاجعه اکسون والدز یکی از بزرگترین فجایع زیست محیطی قلمداد می شود که جان بیش از ۳۰۰ هزار پرنده و شمار بسیاری از آبزیان را گرفت. همچنین بخش عظیمی از حیات دریا در این منطقه به واسطه ی نشت نفت نابود شد. هزینه ی پاک سازی این فاجعه در آن زمان چیزی نزدیک به ۳ میلیارد دلار برآورد شد.

• زمان توقف تانکر در حال حرکت

هنگامی که یک تانکر حامل بار با سرعت متوسط در حال حرکت است حدود ۲۰ دقیقه برای توقف کامل آن زمان لازم است. در برخی تانکرها نیز توقف اضطراری تعبیه شده که زمان توقف را به ۱۵ دقیقه کاهش می دهد. با این اوصاف برخورد سانچی و کریستال مقداری قابل هضم خواهد بود.

اگر با فیزیک و مفهوم تکانه (Momentum) آشنایی داشته باشید این مسأله بهتر برای شما قابل درک است. تانکرهای غول پیکر حدود ۲۵ کیلومتر مانده به محل توقف، موتورهای خود را خاموش می کنند.

منابع: opensea , wikipedia , Bamilo